İSRAİL yargı reformu aylardır ülkede tartışmalara neden olan bir konuydu. En son Netanyahu hükümeti, yargı reformuna karşı protestolara aldırmadan İsrail meclisinde oylamaya sunulmasını gündeme getirdi. Reforma itiraz eden Savunma Bakanı Yoav Gallant ise Netanyahu tarafından görevden aldı. İsrail'in ABD Başkonsolosu, halkın yanında olduğunu göstermek için görevinden istifa etti. PEKİ İSRAİL YARGI REFORMU NEDİR, NE İÇERİYOR? İsrail'de onbinlerce halkı sokağa döken yeni yargı reformu nedir, ne içeriyor? Aslında İsrail'de seçimlerin ardından başlayan bu tartışma Netanyahu hükümetinin yargıyı zayıflatmaya yönelik adımlarını içeriyor. Netanyahu başbakanlığındaki koalisyon hükümetinin adımı, yargının bazı yetkilerini Meclis'e devretmeyi öngörüyor. Bu da Yüksek Mahkeme başta olmak üzere hükümet ile İsrail yargı mekanizması arasında gerilime yol açtı. Adalet Bakanı Levin 5 Ocak'ta Yüksek Mahkemenin yetkilerini sınırlandıran, yargının hakimlerin seçimi üzerindeki etkisini azaltan ve Meclisin mahkeme kararlarını geçersiz kılmasına izin veren bir yasa planladıklarını duyurmuştu. Yeni yargı planına göre, koalisyon hükümeti, yargı mensuplarını atama komitesinde şu an 9 olan üye sayısını 11'e çıkaracak ve bu üyelerin 7'sini kendisi seçecek. Bu üye çoğunluğu, hükümetin, yargıçların atanmasında tek söz sahibi olacağı anlamına geliyor. Ayrıca Netanyahu hükümetinin, daha önce yolsuzluktan hüküm giymiş koalisyon ortağı Arye Deri'nin bakan olarak görev yapmasına izin veren tartışmalı yasayı onaylaması da kamuoyunda tepkilere yol açmıştı. Deneyimli bir siyasetçi ve Netanyahu'nun yakın müttefiki olan Deri, kısa bir süre önce vergi kaçakçılığından hüküm giymiş ve ertelenmiş hapis cezası almıştı. Hükümet ayrıca bakanlıklardaki hukuk müşavirlerini artık başsavcıya hesap vermeyecek siyasi atamalara dönüştürmek istiyor. Sağcı hükümetin kapsamlı reform hazırlığı eleştirmenler tarafından anti-demokratik olarak görülüyor. İSRAİL'DE PROTESTOLAR ????İsrail'de tartışmalı yargı reformunun ardından Savunma Bakanı'nın da görevden alınması ile birlikte sokaklarda protestolar başladı. pic.twitter.com/JcmOz0jbMl — Dijital Gaste (@dijitalgastecom) March 26, 2023 Netanyahu başbakanlığındaki koalisyon hükümetinin, yargının yetkilerini kısıtlayan ve iktidarın yargı atamalarında söz sahibi olmasını öngören 'yargı reformu', ülke genelinde 12 haftadır protestolara neden olurken, düzenlemenin durdurulması çağrısında bulunan Savunma Bakanı Gallant'ın pazar akşamı görevden alınması bardağı taşıran son damla oldu. Hükümet karşıtı protestocular, Gallant'ı görevden alarak yargı düzenlemesi konusunda geri adım atmayacağının mesajını veren Başbakan Netanyahu'ya tepki olarak başta Tel Aviv ve Batı Kudüs olmak üzere ülke genelinde meydanlara indi. İsrail'in Kanal 12 televizyonu, ülke genelinde 600 binden fazla İsraillinin gösterilere katıldığının tahmin edildiğini aktardı. Tel Aviv'de, hükümetin yargı düzenlemesine karşı çıkan on birlerce gösterici, ellerinde İsrail bayraklarıyla kentin ana arteri Ayalon Otoyolu'nu çift yönlü trafiğe kapattı. Bazı protestocular yolda ateş yaktı. Protestocular, Başbakan Binyamin Netanyahu'ya ülkedeki lakabıyla seslenerek, 'Bibi istifa et' sloganları attı. Batı Kudüs'teki Başbakanlık konutunun önünde toplanan yüzlerce kişi polis barikatlarını aşmaya çalışırken, polisle protestocular arasında arbede yaşandı. Polis göstericileri dağıtmak için tazyikli su kullandı. Ardından protestocular, Batı Kudüs'teki İsrail Meclisi önünde toplanmak için yürüyüşe geçti. İsrail basını, Netanyahu'nun partisi Likud'dan milletvekili ve bakanların evlerinin çevresinde de protestolar düzenlendiğini geçti. Çok sayıda protestocu da İsrail'in güneyinde Gazze Şeridi yakınındaki 234 numaralı otoyolu trafiğe kapattı. ÜNİVERSİTELERDE GREV KARARI İsrail üniversiteleri de yargı düzenlemesine karşı süresiz greve gitme kararı aldı. Üniversitelerin rektör ve yönetimleri, yayımladıkları ortak yazılı açıklamada, hükümetin yargı düzenlemesini protesto etmek için bugünden itibaren tüm derslerin ve bilimsel araştırmaların durdurulmasını kapsayacak şekilde süresiz grev ilan ettiklerini duyurdu. Açıklamada, 'İsrail üniversitelerinin rektör ve yönetimleri olarak biz, İsrail demokrasisinin temellerini sarsan ve devamlılığını tehlikeye atan yasama sürecinin devam ettiği zeminde, İsrail'in tüm araştırma üniversitelerindeki eğitimi durduracağız. Başbakan ve koalisyon üyelerini yasa tasarısını derhal durdurmaya çağırıyoruz.' ifadelerine yer verildi. İsrailli Milletvekili'nden, ülkedeki protestolara 'Arap Baharı' benzetmesi İsrail Meclisindeki Ortak Liste Partisi'nden Arap Milletvekili Ahmed Tibi, hükümetin yargı reformuna karşı düzenlenen kitlesel protestoları, Arap dünyasında 2010 yılında başlayan ve 'Arap Baharı' olarak adlandırılan hükümet karşıtı ayaklanma ve isyanlara yol açan sürece benzetti. Tibi, Twitter hesabından, İsrail'deki protestolara ilişkin, 'Arap Baharı' sürecinde sıklıkla kullanılan 'Halk rejimin düşmesini istiyor.' sloganını paylaştı. İsrail Meclisindeki Yasama Komisyonu, yargı reformu için oylama yapmama kararı aldı İsrail Kamu Yayın Kuruluşunun (KAN) haberine göre, Parlamento Yasa Komisyonu, Yargıçları Atama Komitesinin yapısını değiştiren kanunun ikinci ve üçüncü oturumlardaki oylamasının yapılmaması kararı aldı. Oylamanın yapılmaması kararının, ülke genelindeki yüz binlerce İsraillinin katıldığı yoğun protestoların ardından gelmesi dikkati çekti. Herhangi bir kanunun Mecliste oylamaya sunulmadan önce Yasama Komisyonu'ndan geçmesi ve burada son halini alması gerekiyor. İstihbarat şefi, protestoların hedefindeki Başbakan Netanyahu'yla görüşmek için konutuna geldi Haaretz'in aktardığına göre, İsrail İç İstihbarat Teşkilatı Şin-Bet (Şabak) Başkanı Ronen Bar, tartışmalı yargı düzenlemesinin yarattığı siyasi kriz üzerine, protestoların hedefindeki Başbakan Netanyahu ile görüşmek için Başbakan'ın Batı Kudüs'teki evine geldi. Bölgedeki protestocuların, Bar'a, 'Demokrasiyi kurtar' şeklinde sloganlar attığı kaydedildi. Savunma Bakanı yargı düzenlemesinin durdurulması çağrısı yapmıştı İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, ülkede siyasi krize ve kitlesel protestolara yol açan tartışmalı yargı düzenlemesinin durdurulması için hükümete çağrı yapmıştı. Savunma Bakanı, 'Ülke içindeki ayrılık, İsrail ordusuna ve savunma teşkilatına derinlemesine nüfuz etti. Bu, İsrail'in güvenliğine yönelik açık ve büyük bir tehdittir. Buna izin vermeyeceğim.' demişti. Savunma Bakanı Gallant'ın çağrısına, Likud içinden de destek gelmişti. Likud milletvekilleri Yuli Edelstein ve David Bitan, Gallant'a katılarak, yasa tasarısının durdurulması ve diyalog çağrısında bulunmuştu. İsrail basını, Likud Milletvekili ve Tarım Bakanı Avi Ditcher'ın da hükümetin yargı düzenlemesinin durdurulması yönünde görüş beyan ettiğini ileri sürmüştü. Ditcher yaptığı açıklamayla Netanyahu ve hükümetle koordinasyon halinde olduğunu duyurmuştu. Netanyahu hükümetinin tartışmalı 'yargı reformu' Adalet Bakanı Yariv Levin, 5 Ocak'ta Yüksek Mahkemenin yetkilerini sınırlandıran, yargının, hakimlerin seçimi üzerindeki etkisini azaltan bir 'yargı reformu' planladıklarını duyurmuştu. Netanyahu başbakanlığındaki koalisyon hükümetinin, yargının bazı yetkilerini Meclis'e devretmeye yönelik hamleleri, Yüksek Mahkeme başta olmak üzere hükümet ile İsrail yargı mekanizması arasında gerilime yol açmıştı. Ülkedeki en yüksek yargı makamı olarak görev yapan İsrail Yüksek Mahkemesi, Meclis'in çıkardığı kanunları, anayasa taslağı olarak kabul edilen 'temel yasalara' aykırılık gerekçesiyle bozma yetkisine sahip. Netanyahu hükümeti, açıkladığı yargı düzenlemesinde, Yüksek Mahkemenin, Meclis'in çıkardığı kanunları bozma yetkisinin büyük ölçüde elinden alınacağını belirtmişti. Hükümetin yargının yetkilerini kısıtlayan ve iktidarın yargı atamalarında söz sahibi olmasını öngören yargı düzenlemesi, İsrail içinde ve uluslararası alanda yoğun şekilde eleştirilmişti. Cumhurbaşkanı Isaac Herzog'un, taraflara 'iç savaş' uyarısı yaparak sunduğu alternatif tasarı da iktidar tarafından reddedilmişti. İsrail ordusunda savaş pilotları, denizaltı subayları, siber güvenlik uzmanları, özel kuvvetler gibi birimlere bağlı binlerce yedek asker, hükümetin tartışmalı yargı düzenlemesini uygulaması durumunda görevlerine devam etmeyeceklerini veya eğitimlere katılmayacaklarını açıklamıştı. İsrail'de iç ve dış istihbarat teşkilatları, diğer güvenlik kurumlarının çalışanları da yaptıkları açıklamalarla hükümetin yargı düzenlemelerine karşı itirazlarını duyurmuştu. Devam eden tartışma ve tepkilere rağmen 'yargı reformu' kapsamındaki 'başbakanın görevden alınmasını zorlaştıran' yasa tasarısı 23 Mart'ta Meclis'ten geçmişti. Yarın Meclis'e getirilmesi planlanan yasa tasarısı, hükümetin, Yüksek Mahkeme üyelerinin belirlenmesinde öncelikli söz sahibi olmasını ve böylelikle Yüksek Mahkeme Başkanını belirleyebilmesini öngörüyor. Netanyahu öncülüğündeki koalisyon, yargı düzenlemesine karşı çağrı yapan Gallant ve diğer Likud milletvekillerinin hükümetten desteğini çekmesi durumunda tartışmalı yargı paketini geçirmekte Meclis çoğunluğunu kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir.